En misjonærs historie: Leah og Kristian Tjemsland

Leah og Kristian møtest første gong på ein bibelskule i England, berre eit par timar unna byen Carlisle som skal bli deira misjonsmark i 10 år. Ei misjonsmark som over dei siste 50 åra gradvis har forvandla seg til steingrunn. Hard, skeptisk og vanskeleg å komme inn på. Folket i nord er som ei vindebru som stort sett er lukka for å hindre fiendar i å kome inn, blir det sagt. Men av og til opnar den seg, om du ventar lenge nok.

«Vil du bli misjonær?» er kanskje ikkje det vanlegaste samtaleemnet for to 19 år gamle bibelskulestudentar som er på stemnemøte–stadiet. Men når ein nordmann, som har vakse opp i Hongkong, møter ein amerikanar, som feirar jul på Filippinane, på ein bibelskule i England, vert det eit naturleg spørsmål over den engelske teen. Kanskje drøymer dei om noko litt meir eksotisk, men om nokre år skal dei tilbake hit som misjonærar, bu og jobbe i eit arbeidarstrøk prega av arbeidsløyse og overraskande store sosiale utfordringar. Eitt av tre barn lever under fattigdomsgrensa, og dei fleste trur at ordet «Jesus» berre er eit bannord. Men så kjem det to snåle folk som serverer kakao i minus to, og som kan fortelje at han er meir enn som så.

Leah

Leah Anne veks opp i Sør–Carolina i USA med ei mor som er sjukepleiar og ein far som studerer medisin. Dei flyttar mykje rundt i sørstatane først, men då Leah blir 16 år, flyttar dei heilt over Stillehavet for å drive misjon i slummen utanfor Manila på Filippinane. Sjukepleiaren og legen gir helsehjelp medan Leah tek dei to siste åra av vidaregåande, før ho flyttar til England og møter Kristian på bibelskulen i Nord–England.

– Eg vaks opp i ein kristen heim og har alltid hatt ei tru, byrjar Leah.

– Det var ingen «lyn frå klar himmel», men ei tru som alltid har vore der, seier ho.

I 1988, då Leah er åtte år, skjer det likevel noko som gjer at ho ikkje tek livet for gitt, og som får henne til å reflektere meir enn tenåringar flest gjennom oppveksten i sørstatane.

Skuleskytinga

– Eg hugsar at vi sat og las i klasserommet, fortel Leah.

– Så står han plutseleg der, ein vaksen mann. Ved sida av står gymlæraren vår. Vi kunne ikkje sjå det då, men ho var skutt. No tok ho seg saman, sa det var ein mann her som hadde det vanskeleg, men at vi berre må ta det heilt roleg, fortset ho.

Trass i læraren si ro, byrjar den ukjende mannen å skyte. Han treff Leah i armen. To av klassekameratane hennar dør.

– Dette var det einaste klasserommet som stod ope. Alle dei andre var stengt, fortel Leah om hendinga som blir eit stort traume for lokalsamfunnet.

KAKAO: Leah og Kristian Tjemsland kom til England i 2012 for å fornye ungdomsarbeidet. I staden for å få fleire inn i kyrkja, møtte dei ungdommane på deira arena, i parken, med ein kopp kakao. Foto: Solgunn P. Smith

– Dette var før skuleskytingar var blitt eit så stort problem som det er no. Når eg les om det i media, reagerer eg veldig sterkt. Alt kjem liksom opp igjen, fortel Leah som har kjent på ein del angst i ettertid.

– Samstundes har hendinga blitt eit anker i trua. Eg trur ikkje det er tilfeldig at eg overlevde. No er eg misjonær og firebarnsmor. Eg kjenner meg heldig. Gud beskytta meg, noko som har styrka trua mi, seier ho.

Leah får arbeidd seg gjennom trauma tidleg. Kanskje fordi ho har både lege og sjukepleiar heime. Men kva gjer ei slik hending med ein familie?

– Vi klarte å tilgje han, såg at dette var ein sjuk person som var svikta av systemet. Eg har kjent på angst frå tid til anna, men eg er ikkje sint.

Misjonærdraumen

Då Leah flyttar heimanfrå, blir foreldra og dei fire yngre søskena hennar igjen på Filippinane. På ein bibelskule i Capernwray møter ho Kristian, presteson og misjonærbarn frå Noreg. Begge er i eit land dei ikkje er ifrå og har ein noko flyktig bakgrunn, så det er kanskje ikkje så rart at temaet misjon raskt kjem på dagsordenen til det nyforelska paret. Eit misjonærliv er ei sjølvfølge for begge.

– Eg budde i Hongkong til eg var 13, fortel Kristian.

– Foreldra mine var prest og lærar og jobba med båtflyktningar frå Vietnam. Deretter flytta vi til Sandnes, der eg fekk eit godt miljø i Gand kyrkje. Ingen store sprell her, sjølv om eg er både presteson og misjonærbarn, seier han og ler.

Leah og Kristian giftar seg i 2001. Etter ei tid i Noreg, vil dei ta eit år i USA. Men eitt år blir til sju år og tre barn.

– No syntest vi at ungane byrja å bli såpass store at vi kanskje skulle tenke på den misjonærdraumen igjen, seier Leah og ler litt. For den eldste er knapt fem, men det byrjar kanskje å likne litt for mykje på eit A4–liv? Så då NMS, ein naturleg arbeidsgjevar for begge, nemner Etiopia, er dei ikkje seine med å takke ja.

– Eg gledde meg veldig, seier Leah.

– Det var ei stilling innan helse og kvinners rettar. Det verka spennande og relevant, fortel Leah som er i ferd med å velje fargar til barnerommet då døra brått small igjen.

Kort fortalt får dei ikkje arbeidsvisumet dei treng. Det vil bety at dei, med tre barn på slep, må flytte inn og ut av landet. Kan England vere eit alternativ? spør NMS.

– Først vart eg veldig skuffa, innrømmer Leah som har fått to veker å bestemme seg på.

– England ville stenge døra til Etiopia, og eg såg ikkje heilt kva som var så spennande med England. Samstundes ville vi ikkje trenge språkkurs, og vi kunne gå rett inn i arbeidet som var veldig relevant for Kristian som no hadde teologi og ungdomsarbeid i bagasjen, fortel Leah som etter kvart kjenner at det freistar meir og meir.

Lake District

Og slik går det til at to unge småbarnsforeldre med ein 5–åring, 2–åring og ein 9 månadar gammal baby hamnar i Englands «Finnmark», i naturskjønne Lake District, der ingen skulle tru at nokon gidd å bu, i alle fall om du spør engelskmenn.

Carlisle er ein gammal tekstil–by med om lag 100 000 innbyggarar. Men tekstilen er historie. Tilbake ligg høg arbeidsløyse og ein by prega av fattigdom, rus og familievald. Dei sosioøkonomiske utfordringane er høge som fjell. Kvart tredje barn lev under fattigdomsgrensa. Rad på rad med små, slitte rekkehus i same grå farge står som ein sterk kontrast til Lake District sin mektige natur, der rike London–buarar pensjonerer seg i sus og dus. Kontrastane er store også inne i byen. Familien Tjemsland skal bu i ein prestebustad like ved kyrkja, midt mellom BMW–ar og dei som kan sjå langt etter slikt. På parkeringsplassen utanfor huset møtest ungdommar for å spele fotball etter mørkets frambrot. Ungdommane er mykje ute, legg dei merke til. Gjerne store barneflokkar med ein treåring som heller skulle vore i seng. Etter kvart forstår dei at foreldra ønskjer det slik. Dei vil ikkje ha dei hengande inne i dei tronge husa. Det er uansett ingen god stad å vere for alle. Heimen er ikkje alltid ein trygg plass.

– Det var mange som burde fått hjelp som ikkje fekk det. England er eit stort land med mange menneske, og det er for få sosialarbeidarar som ønskjer å jobbe så langt nord. Dei få tilsette har difor altfor mykje å gjere. Vi kunne heller ikkje gripe inn då det er strenge reglar for slikt i England, fortel Leah som snart skal få bidra mykje meir enn ho først hadde tenkt.

– Ungdommane vi møtte hadde ingen store framtidsplanar. Mange foreldre rådar barna sine til å slutte på skulen. Jenter vert oppfordra til å få barn, for då hoppar du fram i køen til dei kommunale bustadane. Difor er det svært mange unge aleinemødrer som slit med å få kvardagen til å gå rundt.

0, 5 prosent

Midt i alt dette skal altså det ferske misjonær-paret puste nytt liv i ungdomsarbeidet.

– Vi gjekk rett inn i Network Youth Church (NYC), nysatsinga som Carlisle bispedømme i Den engelske kyrkja starta tre år tidlegare som følgje av den enorme sekulariseringa. Misjonærane Ingvild og Roar Evjedal var allereie i gong sør i bispedømmet. Vi skulle vere i nord. Målet var NYC i kvart av dei 11 prostia, seier Kristian og forklarer det som for nokon kan vere litt forvirrande:

Carlisle by ligg i Carlisle prosti som ligg i Carlisle bispedømme. NMS samarbeider med heile bispedømmet, eit område som har hatt ein enorm nedgang i ungdomsarbeidet dei siste 50 åra.

– 235 ungdommar i månaden besøker kyrkja i Carlisle bispedømme som består av ein halv million innbyggarar. Det betyr om lag 0, 5 prosent besøkande. I Ålgård kyrkje kan det komme 235 ungdommar berre ein vanleg fredag, seier Kristian som snart skal møte eit folkeslag som ikkje har høyrt evangeliet.

«Han trudde Jesus var eit banneord», er ei kjent setning i NMS–samanheng. Den vart brukt i ein kampanje for å samle inn pengar til ungdomsarbeid i England og er eit direkte sitat frå ein samtale Kristian hadde med ein ungdom i parken, der ungdommane held seg på kvelden.

– Kva handlar denne sekulariseringa om?

– Prosessen byrja i skyttargravene under verdskrigane, har Kristian lest.

«Kor er Gud no?» lurte dei på og tok med seg tvil, sinne og skuffelse heim. Slikt har ein tendens til å gå i arv.

– I tillegg har det vore litt «høgklasse» å gå i kyrkja. Arbeidarklassa har ikkje kjend seg heime der. Vi møtte 4.–5. generasjons kyrkjeframande. Ungdommar som lærte lite om kristendom på skulen og heller ikkje hadde kristne slektningar. Du skal ikkje undervurdere det å ha nokon som ber for deg, seier Kristian.

PARKLIV: Kristian og Leah fekk kontakt med ungdommane ved å møte dei der dei er, i parken. Foto: Kristian Mjølsneset

Også den dårlege økonomien i kyrkja speler inn.

– Dei får ingen stønad frå staten. Om eit tak lekk, prioriterer dei reperasjon framfor å lønne ein ny ungdomsarbeidar, forklarer han.

David og Goliat er ukjende namn. Dei har heller ikkje ord for dei djupare spørsmåla i livet, er ikkje van med å snakke om alt det vi ikkje ser.

– Her måtte vi verkeleg byrje på null. Vi kunne ikkje snakke om Gud og Jesus endå. Her måtte det pløyast og gjødslast først, innsåg Kristian.

Kva er meininga med livet? Finst det noko meir? Ligg det noko bak Det store smellet? Men kanskje kan dei ikkje byrje der heller. Kanskje må dei først spørje om dei likar ananas på pizzaen og om dei vil ha ein kopp kakao.

PARKLIV: Kristian og Leah fekk kontakt med ungdommane ved å møte dei der dei er, i parken. Foto: Kristian Mjølsneset

Parken

– «Kristian, are you a Christian», er ein artig kommentar eg har høyrt opp gjennom, men for desse ungdommane var dette ein heilt ny vits, ler Kristian.

Han er ikkje i bibelbeltet lenger. Dei treng ikkje gå lenger enn til parkeringsplassen utanfor huset før dei treff ungdom som sjeldan møter slike som dei. Og når dei i tillegg byrjar å dele ut kakao, vert dei endå rarare.

– Vi starta der, på parkeringsplassen utanfor huset, sette opp eit bord med kakao og fekk kontakt. Etter eit halvt års tid spurde dei om vi kunne gå inn i kyrkja, fortel Kristian som raskt merkar at det ikkje fungerer. Det skjer noko med maktbalansen der inne. Benkerader og preikestol står i vegen.

Det vert mest fokus på alt det ein ikkje har lov til, som å røyke hasj på do og ta salto frå altarringen. Dei flyttar kakao–bordet ut i den store, populære parken. Her møtast ein på likefot, trass i at det kanskje er minus to.

KAOS–KYRKJE: Leah Tjemsland engasjerte seg i barne– og familiearbeidet i kyrkja, der dei samla familiar som elles er lite i kyrkja, for å gi dei opplevingar, fellesskap og mat. Foto: Gabriela Lodea

– Saman med Ucrew (eittåringar) og ein Ungdom i oppdrag–base, byrja vi å dele ut gratis kakao i bytte med svar på enkle spørsmål som «likar du ananas på pizza?». Slik kom vi i prat, etter kvart også om dei djupare tinga i livet, fortset Kristian.

Ofte får dei spørsmål tilbake også. Kvifor står de her, kveld etter kveld i kulda for oss? Svaret seier kanskje meir enn tusen ord frå ein talarstol.

«Dersom du kunne ete julemiddag med kven som helst, kven ville du valt?» var eit anna spørsmål dei byrja å stille. Kristian forventa kjendisar til svar.

– Men dei nemnte heller ein far som sat i fengsel eller ei bestemor som ikkje lenger var i live. Den såg vi ikkje komme, fortel Kristian som kjem på ideen om å tilby å tenne lys for dei ein saknar.

Ein globe betre enn noko. Sakte, men sikkert utviklar parken seg til eit fellesskap, ei slags kyrkje utanfor kyrkja. Men etter kvart blir også fleire med på innsida av den.

Ring og spring

Når Kristian jobbar kveld er Leah heime med barna. Dei er som ein døgnopen resepsjon. Dersom kyrkja er stengt, ringer ein på hos Tjemsland. Det skjer oftare og oftare. Men det er vel berre slik misjonærlivet er, tenker Leah. Etter kvart er det ikkje berre daglegdagse spørsmål som står for døra. Det byrjar med uskuldig «ring og spring».

– Etter kvart fekk vi stadig besøk av ungdommar som ville plage. Dei kunne trampe på taket over barna sitt soverom, kaste ting på ruta, skrike og rope vulgære ting, fortel Leah som kjenner at ho blir redd.

Ungdommane er barn, men likevel store, påverka av rus og har psykiske vanskar. Leah sit med høge skuldrar når ho eigentleg hadde trengt å slappe av.

– Eg var mykje redd. Dei var ustabile, og eg visste ikkje kor eg hadde dei. Samstundes syntest eg synd på dei. For kva har dei eigentleg blitt eksponert for, dei som sa og gjorde slike ting?

Både dag og kveld har begge hendene fulle med jobb og tre små barn. Leah engasjerer seg i eit familiearbeid i to ulike kyrkjer. Det minner om konseptet «kaos–kyrkje», ei litt friare gudstenesteform som inneheld mat, hobbyaktivitetar og som har gitt dei mange aleinemødrene eit fellesskap. Leah ser at kvinnene er ein viktig nøkkel. Dei er kjernen i familien om faren slit med rus eller av andre grunnar ikkje er til stades. Ho ser kor livsnaudsynt arbeidet er for mange og legg mykje tid og krefter ned i det.

– Eg kunne jobbe til midnatt. Midt i ein travel småbarnsfase og plaginga på kveldane, vart det til slutt for mykje, fortel Leah som innser at ho må sette grenser.

– Eg vart møtt med stor forståing. Og det fantastiske var at ei av mødrene hadde ønska meir ansvar. Gud sørgde for ein erstattar, og eg forstod at det å vere misjonær ikkje berre handlar om å gi og gi, seier ho.

Etter kvart sluttar også plaginga på kveldane. Tiltak er sett inn og etter kvart som ungdommane blir eldre, roar det seg.

FAU på puben

– Carlisles innbyggarar er skeptiske og vanskelege å komme inn på, men det endra seg då dei forstod at vi var komne for å bli ei stund, seier Kristian som byrjar å trene Crossfit for å få seg nye vener.

– Eg fekk ein unik inngang ved å engasjere meg i foreldrerådets arbeidsutval (FAU) i skulen. Møta var på puben. Til og med barnehagens juleavslutning var der. Dette var møteplassen, seier Leah og må le litt av alle pub–besøka, men dei gjorde at skepsis gradvis vart til venskap.

– Ein må møte folk på deira arena. Slik får ein tillit. Når den er på plass er Carlisle–folk veldig varme og venlege, understrekar Kristian som brukte mindre tid ved talarstolen enn han kanskje hadde trudd før han reiste.